Proton-pump Inhibitors (PPIs) |
||
โดย : ภก. สมเจตน์ สุวรรณศิริพัฒน์ |
หรือที่คนทั่วไปมักจะมีอาการที่เรียกว่า หิวก้อปวด อิ่มก้อปวด แสบยอดอก หรือ เรอเหม็นเปรี้ยว เป็นต้น ซึ่งเป็นอาการเริ่มต้นที่บ่งบอกถึงความผิดปกติของระบบทางเดินอาหารและคนส่วนใหญ่มักคิดว่า เล็กน้อยจึงมักจะซื้อยาลดกรดมารับประทานเอง หากอาการกำเริบและเรื้อรังมากกว่านั้นถึงขั้นต้องไปพบแพทย์ แพทย์มักจะสั่งจ่ายยากลุ่ม Proton-pump Inhibitors ร่วมกับการใช้ยาลดกรดด้วย ดังนั้นเพื่อความเข้าใจที่ดีเกี่ยวกับการรักษา จึงควรมาทำความรู้จักกับยากลุ่มนี้ ซึ่งยากลุ่มนี้จะมีทั้งในรูปแบบรับประทานและรูปแบบฉีด แต่ในที่นี้จะกล่าวถึงเฉพาะในรูปแบบรับประทานเท่านั้น
กลไกการออกฤทธิ์ยากลุ่ม Proton-pump Inhibitors
ยากลุ่มนี้จะต้านการหลั่งกรดโดยยับยั้งเอนไซม์ H+/ K+ ATPase ที่เซลล์ผนังกระเพาะอาหาร จึงเสมือนเป็นตัวยับยั้งการปั๊มกรดเข้าสู่กระเพาะอาหาร
ข้อบ่งใช้
เนื่องจากกลไกการออกฤทธิ์ที่ต้านการหลั่งกรด ยากลุ่มนี้จึงมีข้อบ่งใช้ในผู้ป่วยที่เป็นโรคหลอดอาหารอักเสบชนิดปานกลางถึงรุนแรง (Moderate to severe reflux esophagitis) แผลในกระเพาะอาหาร (Gastric Ulcers) แผลในลำไส้เล็กส่วนต้น (Duodenal ulcers) ภาวะที่ร่างกายมีการหลั่งกรดสูง (Hypersecretion) โรค Zollinger-Ellison-Syndrome นอกจากนี้ยากลุ่มนี้จะใช้ร่วมกับยาปฏิชีวนะที่เหมาะสมอีก 2 ชนิด เพื่อกำจัดเชื้อ Helicobacter pylori ซึ่งเป็นสาเหตุของการกลับเป็นซ้ำของแผลในกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น รวมถึงบรรเทาอาการการไหลย้อนกลับของกรด เช่น แสบยอดอก หรือ GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) และป้องกันอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยากลุ่ม NSAIDs เป็นระยะเวลานาน
ยากลุ่ม Proton-pump Inhibitors ที่มีใช้อยู่ในปัจจุบันมีทั้งหมด 5 ชนิด ได้แก่
เม็ดยา Prevacid ทำอยู่ในรูปแบบ Fast Disintegrating Tablet (FDT) เม็ดยาจะมีลักษณะอ่อน กร่อนได้ง่าย บนเม็ดยาจะมีจุดสีส้มถึงน้ำตาลเข้มเล็กๆกระจายอยู่เต็ม ยารูปแบบนี้สามารถวางบนลิ้นอมให้เม็ดยาแตกตัวในปากแล้วจึงค่อยกลืนได้ นอกจากนี้ยังสามารถนำเม็ดยามาใส่ในน้ำจำนวนเล็กน้อยให้เม็ดยาแตกตัว แล้วจึงนำมารับประทานได้ เหมาะสำหรับผู้ป่วยเด็ก หรือผู้ป่วยที่ไม่สามารถกลืนเม็ดยาได้ ยามีการแต่งกลิ่นและรสให้สามารถอมให้แตกตัวในปากได้ อย่างไรก็ตามยารูปแบบนี้ห้ามนำไปบด หรือเคี้ยวเม็ดยาในขณะที่อมเม็ดยาอยู่ เพราะจะทำให้ยาสูญเสียการออกฤทธิ์ได้ นอกจากนี้ยายังไวต่อความชื้นและมีความเปราะบาง เมื่อแกะเม็ดยาออกจากแผงแล้วควรใช้ยาทันที
ข้อควรปฏิบัติในการรับประทานยากลุ่ม Proton-pump Inhibitors
ยาในกลุ่ม Proton-pump Inhibitors ทุกตัวจะไม่ทนต่อกรดในกระเพาะอาหาร (ถูกกรดในกระเพาะอาหารทำลายตัวยา) ดังนั้นรูปแบบเม็ดยาจึงมีการเตรียมด้วยเทคโนโลยีต่างๆ เพื่อให้ได้เม็ดยาที่มีการปกป้องตัวยาจากกรดในกระเพาะอาหาร โดยตัวยาแต่ละชนิดจะมีเทคนิคต่างๆ ในการเตรียมเม็ดยาให้มีคุณสมบัติที่ทนต่อกรดในกระเพาะอาหารและปลดปล่อยตัวยาออกมาเมื่ออยู่ในลำไส้เล็ก ด้วยเหตุนี้เม็ดยาของยาในกลุ่มนี้จึงห้ามบดหรือเคี้ยวเม็ดยา เพราะจะทำให้สารที่เคลือบตัวยาป้องกันกรดในกระเพาะถูกทำลาย และตัวยาจะสัมผัสกับกรดในกระเพาะอาหารก่อนจะถึงลำไส้เล็ก เป็นผลให้ประสิทธิภาพในการออกฤทธิ์ของยาลดลง ดังนั้นการรับประทานจึงควรรับประทานโดยการกลืนทั้งเม็ด ห้ามหัก แบ่ง เคี้ยว บด หรือทำแตก ยกเว้นรูปแบบยาบางชนิดคือ Fast Disintegrating Tablet (FDT) และ Multiple Unit Pellet System (MUPS) ซึ่งสามารถนำมาอมในปากให้แตกตัว (FDT), หรือนำมาผสมในน้ำจำนวนเล็กน้อยให้แตกตัว (FDT และ MUPS) เม็ดยารูปแบบนี้สามารถตัดแบ่งได้ แต่ห้ามบด หรือเคี้ยวเม็ดยา นอกจากนี้ยากลุ่มนี้ควรรับประทานก่อนอาหารอย่างน้อย 1 ชั่วโมง เนื่องจากอาหารมีผลลดการดูดซึมยา
ข้อห้ามใช้
ไม่ควรใช้ยากลุ่ม Proton-pump Inhibitors กับผู้ป่วยที่มีประวัติการแพ้ยากลุ่มนี้ ถ้าหากมีประวัติแพ้ยาตัวใดตัวหนึ่งในกลุ่มนี้ จะมีโอกาสที่จะแพ้ยาตัวอื่นๆในกลุ่มนี้เช่นกัน เนื่องจากมีลักษณะโครงสร้างทางเคมีที่คล้ายคลึงกัน (Substituted benzimidazoles)
ข้อควรระวังในการใช้ยา
ยาในกลุ่ม Proton-pump Inhibitors ส่วนใหญ่จะไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กเนื่องจากยังไม่มีการทดลองใช้ในผู้ป่วยเด็ก ยกเว้นยา Omeprazole ซึ่งสามารถใช้ในเด็กอายุตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไปได้ และยา Lansoprazole ซึ่งสามารถใช้ในเด็กอายุตั้งแต่ 1 ปีขึ้นไปได้ อย่างไรก็ตามการพิจารณาใช้ยาสำหรับผู้ป่วยเด็กในบางครั้งขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์
อาการไม่พึงประสงค์
อาการไม่พึงประสงค์ของยาในกลุ่ม Proton-pump Inhibitors ที่พบบ่อย มักเป็นอาการเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง ท้องเสีย ท้องผูก ท้องอืด อาหารไม่ย่อย ปากแห้ง คลื่นไส้ อาเจียน นอกจากนี้ยังมีอาการไม่พึงประสงค์อื่นๆที่พบได้บ้าง เช่น ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ นอนไม่หลับ ง่วงนอน ผื่นแพ้ยา เป็นต้น ซึ่งถ้าหากพบว่าเกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่ไม่สามารถทนได้ หรือพบว่าเกิดผื่นที่ผิวหนังที่สงสัยว่าแพ้ยา ให้หยุดยาและมาปรึกษาแพทย์ทันที
ปฏิกิริยาระหว่างยา
ยาในกลุ่ม Proton-pump Inhibitors มีปฏิกิริยาระหว่างยาที่มีความสำคัญดังนี้
การเก็บรักษา
ควรเก็บรักษาในที่อุณหภูมิต่ำกว่า 25 องศาเซลเซียส ในภาชนะปิดสนิทและป้องกันแสง ไม่ควรนำเม็ดยาออกจากแผงยาถ้ายังไม่ใช้
ภก. สมเจตน์ สุวรรณศิริพัฒน์
นสภ. วัลศิริ ศิรามพุช
ฝ่ายเภสัชกรรม ศูนย์การแพทย์ รพ.กรุงเทพ
|
|||||
|
|||||
|